تابناک/تمایل سرمایهگذاران به خرید سهام شرکتها بزرگ رشد پیوسته شاخص کل را به دنبال دارد اما این رونق بازار سرمایه، انعکاس کمی در سرمایهگذاری مولد و جهش تولید داشته و این نشانگر لزوم بازنگری در قوانین و زیرساختهای اقتصاد و بازار سرمایه است تا متقاضیان بتوانند از نقدینگی موجود استفاده مؤثری داشته باشند.
در روزی که کانال ۱.۶ میلیونی توسط شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران فتح شد، این شاخص رشد بیش از ۶۰ هزار واحد را نیز تجربه کرد. در همین هفته رکورد معاملات خرد بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان در روز و مشارکت بیش از ۴.۵ میلیون شخص حقیقی و حقوقی در عرضه اولیه یک سهام نیز شکسته شد. رشد شاخص کل در این هفته ۱۳.۶% بود که با بسته شدن این نماگر در رقم یک میلیون و ۶۱۲ هزار و ۸۸۹ واحد محقق شد.
شاخص هم وزن نیز در همین هفته با رشد اندکی کمتر از ۸ هزار واحدی به کار خود پایان داد. تمایل سرمایه گذاران به خرید سهام شرکتهای بزرگ با پتانسیل افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داراییها و همچنین سهامی که دولت قصد واگذاری آنها در قالب صندوقهای قابل معامله را دارد به وضوح قابل مشاهده است و همین محرک رشد پی در پی شاخص و جذب نقدینگی به بازار سرمایه میشود. اگر چه این رونق بازار سرمایه، انعکاس کمی در سرمایهگذاری مولد و جهش تولید داشته است و این خود نشانگر لزوم بازنگری در قوانین و زیرساختهای اقتصاد و بازار سرمایه به نحوی است که کارآفرینان، صنعتگران و سرمایه گذاران بتوانند از نقدینگی حاضر در بازار استفاده مؤثری در رونق کسب و کار داشته باشند.
از جمله پیشنهادات قابل توصیه در این زمینه، "بازنگری در ساختار صندوقهای پروژه" جهت بهرهگیری از سرمایه مردمی در راستای تکمیل بیش از ۷۰ هزار پروژه نیمه تمام عمرانی کشور و همچنین تسهیل در پذیره نویسی شرکتهای سهامی عام جهت انجام پروژههای سودآور توسط هلدینگها و فعالان صاحب نام است.
علیرغم رشد شتابان بازار در هفتهای که گذشت تعداد نمادهای معاملاتی با بازدهی هفتگی منفی نسبت به هفته گذشته افزایش نشان داد و به ۱۷۴ نماد رسید. شرکتهای مارگارین، فرآورده نسوز پارس، تلیسه نمونه، داروسازی کوثر و تجارت الکترونیک پارسیان کیش با کاهش بیش از ۱۱ درصد ارزش ضعیفترین عملکرد هفتگی را داشتند. شیرین کامترین سهامداران هفته هم دارندگان سهام لبنیات پاک بودند که با رشد ۱۱۲ درصدی ارزش سهامشان در این هفته رو به رو شدند.
نفت پارس، سنگ آهن گهر زمین، آبادگران ایران کیش، قطعات اتومبیل و آهنگری تراکتور نیز در این هفته بازدهی بالاتر از ۴۰ درصد نصیب سهامداران خود کردند. رشد تاریخی لبنیات پاک پس از صدور دو اطلاعیه در سامانه کدال رخ داد که بر اساس این اطلاعیه نرخ خرید شیر توسط شرکت رشد ۵۶ درصدی دارد و در عین حال شرکت مجوز افزایش نرخ ۲۵ درصدی برای محصولات خود را دریافت کرده است.
پر واضح است که آن رشد به سختی قابل انتساب به این اطلاعیه بوده و نکته قابل تأمل دیگر در این شرکت استفاده از ظرفیت افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی در سال ۹۵ است که امکان بهرهمندی از افزایش سرمایه سنگین از این محل را نیز با پرسش مواجه میکند. لبنیات پاک اکنون ارزش بازاری بیش از ۴۱ هزار میلیارد ریال پیدا کرده است که بیش از مجموع ارزش بازار شرکتهای هم صنعت پگاه گلپایگان، پگاه گلستان، کالبر و پگاه گیلان است.
رشد دو سال اخیر بازار به نحوی سبب افزایش ارزش بازار تمام شرکتها شده است که تعداد شرکتهایی که ارزش بازار آنها کمتر از ۱,۰۰۰ میلیارد ریال باشد و نماد معاملاتی آنها متوقف نباشد، به کمتر از ۲۰ شرکت رسیده است. از میان این ۲۰ شرکت نیز سهام ۱۰ شرکت در صف خرید مستمر قفل شده است و عرضه روزانه سهام آنها به گونهای است که رشد قیمت در آنها اتفاق نمیافتد و در نتیجه گره معاملاتی آنها گشوده نمیشود. با این حال ناظر بازار نیز گویا فرصتی برای رسیدگی به وضعیت سهامداران این شرکتها که در صورت اضطرار باید سهام خود را به قیمت بسیار نازل بفروشند ندارد.
اگر چه عمده شرکتهای ارزان قیمت بازار سرمایه از مشکلات بنیادین رنج میبرند اما گاهی در پارهای از این شرکتها فرصتهایی وجود دارد که در صورت تزریق منابع جدید و بعضاً تغییرات مدیریتی و سهامداری میتوان انتظار تجدید حیات این شرکتها و رشدهای رویایی را داشت. یکی از این شرکتها که به نظر میرسد در چنین مسیر افتاده باشد، "آذریت" است که ارزش بازار آن در حال حاضر بیش از ۷۵۰ میلیارد ریال نیست.
این شرکت که به واسطه سهامداری سیمان ارومیه و سیمان صوفیان باید آن را با یک واسطه دیگر زیرمجموعه ابر هلدینگ شستا دانست، در مجمع عادی به طور فوقالعاده اخیر که ۱۰ روز پیشتر با حضور ۳۲ درصد از سهامداران و غیبت سوال برانگیز نمایندگان دو شرکت سیمانی سهامدار برگزار شده شاهد انتخاب هیئت مدیره جدیدی بوده است که نشان از به دست گرفتن شرکت توسط گروه جدیدی از سهامداران دارد.
آنچه در خصوص این گروه سهامداری جلب توجه میکند اشتراک نام شرکتهای انتخاب شده به عنوان هیئت مدیره با هیئت مدیره شرکت قند شیرین است که ناخوداگاه بازدهی افسانهای این شرکت و رشد انفجاری ارزش بازار آن از ۳۶۶ میلیارد ریال در ابتدای سال ۹۶ به نزدیک ۲۰ هزار میلیارد ریال در زمان حاضر را به یاد میآورد. آنچه در آذریت امید را برای احیای این شرکت با وجود توقف کامل تولید و ممنوعیت زیست محیطی استفاده از محصولات این شرکت قدیمی، زنده نگاه میدارد وجود زمینی به مساحت ۱۱۷ هزار متر مربع در صورتهای مالی شرکت است.
بهای تمام شده این زمین که با توجه به سال تأسیس شرکت احتمالاً در سال ۱۳۵۳ خریداری شده در صورتهای مالی ۸۹۰ میلیون ریال ثبت شده است. بر اساس محاسبهگر تورم مرکز آمار ایران، ارزش ۸۹۰ میلیون ریال سال ۱۳۵۳ معادل ۲,۰۷۰ میلیارد ریال در سال ۹۸ است که با ارزش بازار ۷۵۰ میلیارد ریالی شرکت قابل مقایسه نیست. البته با توجه به ارائه درخواست افزایش سرمایه از سوی شرکت به سازمان بورس جهت تولید محصولات جدید جمله فرآوردههای سیمانی امید میرود سهامداران جدید تعطیلی شرکت را نداشته باشند.
از نکات قابل تأمل در این شرکت مخالفت سازمان بورس با افزایش سرمایه از شش هزار میلیون ریال به بیش از ۸۰ میلیارد ریال به بهانه عدم خروج از ماده ۱۴۱ است. بنابر استدلال سازمان بورس به شرکتهایی مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت تنها زمانی مجوز افزایش سرمایه اعطا میشود که با افزایش سرمایه مذکور شرکت از شمول این ماده خارج شود. با توجه به زیان انباشته بیش از ۱۱۰ میلیارد ریالی آذریت چنین افزایش سرمایه مستلزم رشد بیش از ۳۶۰۰ درصدی سرمایه به بیش از ۲۲۰ میلیارد ریال است که چنین توقعی از سهامداران جدید مانعی بزرگ در جهت به حرکت درآوردن چرخهای تولید در این شرکت قدیمی در شهرستان صوفیان است.
پر واضح است که سازمان بورس باید با بازنگری در مقررات دور از منطق (ولو با ارائه پیشنهاد تغییر قانون به دولت و مجلس) آنچه در توان دارد در جهت بهبود وضعیت شرکتهای بازار سرمایه به انجام برساند و باری بر گران باری آنان نباشد.
تحولات ساختاری نیز کماکان در بازار سرمایه در جریان است. رخداد پیش آمده در کارگزاری آگاه در آخرین روز هفته پیشین که منجر به بروز مشکل در اتصال مشتریان آنلاین این کارگزاری به هسته معاملات شد و هنوز نیز به طور کامل برطرف نشده و متأسفانه با پاسخگویی صحیحی نیز از سوی مسئولان این کارگزاری همراه نبوده است لزوم توجه بیشتر به ابعاد مختلف ریسک عملیاتی در زیرساختهای بازار و شرکتهای کارگزاری را یادآوری میکند.
واقعیت این است که چنین رخدادی ممکن است برای هر یک از شرکتهای کارگزاری که در ابعاد کارگزاری مذکور فعالیت میکنند، رخ دهد و بر نهاد ناظر لازم است که در خصوص بهروزرسانی استانداردهای مربوط به زیرساختهای کارگزاران اقدام کند. در این راستا استفاده از خدمات شرکتهای رتبهبندی اعتباری در خصوص ارزیابی کیفیت مدیریت خدمات نهادهای مالی نیز که ابعاد مختلف ریسک را مورد سنجش قرار داده و در اظهار نظر خود لحاظ میکنند، میتواند وجه تمایزی برای مشتریان در بهرهمندی از خدمات کارگزاران ایجاد کند.
از دیگر رخدادهای ساختاری این روزهای بازار ابلاغ کاهش نرخ کارمزد ارکان مختلف بازار از جمله کارگزاران به میزان ۲۰ درصد بود که از چندی پیش با دستور وزیر اقتصاد زمزمه آن در بازار پیچیده بود. همچنین مقرر شده است ۳۰ درصد از کارمزد کارگزاران نیز به تقویت صندوق توسعه بازار اختصاص پیدا کند که با توجه به حجم بالای معاملات در ایام اخیر میتواند پشتوانه قابل اعتنایی برای مدیریت تقاضا در ایام بحران ایجاد کند.
صدور دستور کاهش ارزش تضمین سهام مشتریان نزد کارگزاران از ۲۵ درصد فعلی به ۱۵ درصد برای اعطای اعتبار اشاره کرد که تصمیمی در جهت مدیریت ریسک و همچنین کاهش تقاضای سهام ارزیابی میشود. مصاحبه مدیرعامل شرکت بورس مبنی بر در آستانه راه اندازی بودن بورس مسکن نیز دیگر رخداد ساختاری بود که در روزهای پایانی هفته مورد توجه قرار گرفت اما هنوز ابعاد روشنی از این موضوع برای بازار شکافته نشده است.
توجه: این نوشته حاوی هیچ توصیهای برای هر گونه تصمیم سرمایهگذاری شامل خرید و فروش نیست و صرفاً بیان رویدادهای مرتبط با بازار سرمایه و نظر شخصی نگارنده است. مسئولیت هر گونه تصمیم بر عهده سرمایه گذاران است.
**کارشناس ارشد مدیریت مالی، تحلیلگر بازار سرمایه و بورس