تامین آب و مدیریت مصرف در عصر جدید، جامعه بشری را در سخت ترین بوته آزمایش تاریخ پیدایش قرار داده است.
آگاهی از اینکه 2.5 درصد منابع آبی جهان شیرین بوده و هفت هزارم درصد آن قابل استحصال می باشد، به اضافه اینکه بر اساس گزارش سازمان ملل در حال حاضر یک میلیارد نفر در جهان از مصرف آب شرب بهداشتی محروم می باشند، ضرورت مدیریت مصرف را بیشتر می کند.
کارشناسان معتقدند در سال ۲۰۲۵ بیش از دو میلیارد نفر در کشورهایی که با کمبود آب مواجهند زندگی خواهند کرد و شرایط گلخانه ای حاکم بر جو کره خاکی، ذخایر برفی موجود را تا حد قابل ملاحظه ای کاهش خواهد داد و نزولات زمستانی با تغییر ماهیت برفی ذخیره ای خود تبدیل به باران گشته و بدون استفاده، به صورت سیلاب های عظیم از دسترس خارج خواهد شد.
با این اوصاف، زنگ خطر مشکل کم آبی در استان آذربایجان شرقی هم به دلیل خشکسالی های مداوم سالهاست که بصدا درآمده و توجه به استفاده بهینه از مایع حیات را دو چندان کرده است.
هر چند سخن گفتن از کمبود آب در آذربایجان شرقی تا همین یک دهه قبل به دلیل بارش برف های سنگین و باران های سیل آسا، محلی از اعراب نداشت، اما این استان نیز اکنون به جمع مناطق مواجه با تنش آبی در کشورمان پیوسته است.
تنش آبی در آذربایجان شرقی در سال های اخیر به حدی حاد بوده است که نه تنها رودخانه های پرآبی مانند تلخه رود با خروجی سالیانه 2/1 میلیارد مترمکعب در تابستان به کلی خشک اند، بلکه سفره های زیرزمینی استان در دشت های پرآب نیز با کاهش چند متری سطح آب مواجه اند.
مدیرعامل آب منطقه ای می گوید: با وجود افزایش 25 درصدی بارش تجمعی استان در 9 ماهه سال آبی زراعی جاری به دلیل اینکه بیشتر این بارشها به صورت باران و آن هم باران های رگباری است ، تبدیل به روان آب نشده و از طرفی هم به خاطر شرایط اقلیمی و افزایش دما و برداشتهای غیرمجاز ، روان آب های استان 40 درصد کاهش یافته است .
غلامرضا هاشمی با اشاه به کاهش دو درجه ای میانگین دمای استان در سال آبی زراعی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته، خاطرنشان کرد: با افزایش یک درجه ای دمای هوا 20 درصد تبخیر افزایش یافته و مصرف آب در بخش کشاورزی شش درصد بیشتر می شود .
وی با اشاره به اینکه تراز آبهای زیر زمینی هم رو به کاهش است، اظهارکرد: چون تغییرات بطئی است ، شرایط بحرانی احساس نمی شود .
وی با بیان اینکه در صورت تدوام روند کنونی مصرف با وجود کاهش منابع آبی ، اجبار به مهاجرات دور از انتظار نخواهد بود ، گفت: مشکل آب واقعی است و برای مدیریت ، نیازمند عزم عمومی و همراهی ملی هستیم.
هاشمی با بیان اینکه تعادل عرضه و تقاضا به هم خورده است ، گفت: به بهای اشتغال زایی در بخش کشاورزی بخش عمده ای از منابع آبی در این بخش هدر می رود .
وی با اشاره به مصوبات غلط گذشته، اظهار کرد: با وجود لغو مصوبه توسعه کشاورزی در دولت کنونی ، این مصوبه تاثیر خود را گذاشته است.
هاشمی با بیان اینکه ساختار مدیریت و اقتصاد آب نیاز به اصلاح دارد، افزود: قوانین مرتبط با آب متناسب با وضعیت موجود نیست .
وی گفت: بر اساس استانداردهای جهانی باید 20 درصد از ذخیره آبی را استفاده کنیم در صورتی که در آذربایجان شرقی 75 درصد منابع را مصرف می کنیم .
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان شرقی نیز با انتقاد از فرهنگ نادرست مصرف آب در استان، گفت: مصرف استاندارد آب برای هرفرد 150 لیتر در شبانه روز است که این رقم در استان ما به 190 لیتر می رسد.
علیرضا ایمانلو قطع انشعاب افراد پرمصرف را از برنامه های این شرکت برشمرد و گفت: حدود 10 درصد مشترکان استان جزو پرمصرف ها هستند، که به این افراد هشدار لازم را از طرق مختلف داده ایم.
وی یکی از دلایل مصرف زیاد آب در کشور را ارزان بودن قیمت آب شرب دانست و گفت: قیمت تمام شده هر متر مکعب آب در استان 10 هزار ریال ولی قیمت فروش آن به طور متوسط 3 هزار و 500 ریال است.
ایمانلو با بیان اینکه در حال حاضر تولید و مصرف آب در تبریز سر به سر است، گفت: میزان تولید آب در تبریز چهار هزار و 450 لیتر در ثانیه است که در ساعات اوج، میزان مصرف 300 لیتر بر ثانیه بیشتر از میزان تولید است.
وی اعلام کرد: دو هزار و 300 لیتر بر ثانیه از آب مصرفی تبریز از زرینه رود، 700 لیتر بر ثانیه از سد نهند و مابقی از چاه ها تامین می شود.
وی افزود: در سطح استان نیز میزان تولید آب هفت هزار و 670 لیتر بر ثانیه بوده و در ساعات اوج 9 هزار لیتر بر ثانیه مصرف می شود.
ایمانلو با اعلام اینکه میزان مصرف سالانه آب تبریز 140 میلیون مترمکعب است ، گفت: با روند فعلی مصرف در پنج سال آتی به 160 میلیون متر مکعب و در 20سال آینده به 260 میلیون مترمکعب افزایش می یابد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه بیش از دو میلیون و 880 هزار نفر در 58 شهر استان از طریق یک میلیون و 70 هزار انشعاب آب شهری زیر پوشش این شرکت هستند، گفت: با توجه به فرارسیدن تابستان و افزایش دمای هوا، در تأمین آب با مشکل مواجه خواهیم شد، ولی در صورت همراهی مردم می توانیم از بحران جلوگیری کنیم.
علی صمد نژاد مدیرعامل آبفای روستایی آذربایجان شرقی هم با اعلام اینکه در روستاها 7.5 درصد قیمت تمام شده آب ، آب بها گرفته می شود که گاهی هزینه ارسال قبض هم نمی شود ، اصلاح باور غلط ارزان و تمام نشدنی بودن آب را ضروری دانست و خاطر نشان کرد : در این شرایط شاهد مصرف آب بهداشتی در روستاها برای مصارف غیر بهداشتی از جمله آبیاری مزارع هستیم.
کارشناسان می گویند جلوگیری از هدررفت آب از جمله مواردی است که به صورت یک احساس مشترک در همه انسان ها وجود دارد، اما اغلب خود را درگیر این مسئله نمی کنیم و حاضر نیستیم تغییری در زندگی روزمره خود ایجاد کنیم.
از این نگاه، صرفه جویی آب در منازل در وهله اول ممکن است بی اهمیت به نظر برسد، ولی اگر هر مشترک بتواند نقشی هرچند اندک در صرفه جویی آب ایفا کند، با توجه به تعداد زیاد مشترکان، درنهایت مقدار زیادی آب صرفه جویی خواهد شد.
با توجه به اینکه شرایط و فضای زندگی افراد متفاوت است، راهکارهای متنوعی برای صرفه جویی در آب وجود دارد و هر کس با احساس مسوولیت در مصرف بهینه آب باید تلاش کند روش صرفه جویی و استفاده درست را پیدا کند.
استان آذربایجان شرقی با 45 هزار و 491 کیلومتر مربع وسعت و سه میلیون و 724 هزار و 620 نفر جمعیت، یکی از استان های بزرگ و پرجمعیت ناحیه شمال غربی ایران محسوب می شود و کلان شهر تبریز طبق سرشماری سال 90 یک میلیون و 695 هزار و 94 نفر جمعیت دارد.
یادداشت از: پرویز انصاری