سنت بهاری «کوسا گَلین» نمایانگر تاریخی کهن/ میراث فرهنگی ارزشمند نوروز در آذربایجان

به گزارش خبرنگار تابناک از ارومیه، کوسا به معنای "مَردِ بدون ریش" است و گَلین واژه­ای ترکی است یعنی عروس و کوسا گَلین یک مراسم آئینی چوپانی است و معمولاً در فصل بهار همزمان با شکوفایی طبیعت و آغاز سال نو برگزار می‌شود و این مراسم به نوعی تجلی زیبایی‌ها و تحولات زندگی است و نماد نویدبخشی و امید به آینده به شمار می‌آید و این سنت به دوره‌های قدیم برمی‌گردد و به عنوان یک جشنواره کشاورزی و زراعی شناخته می‌شود و در گذشته، این جشن به منظور قدردانی از زمین و محصولات آن برگزار می‌شد و مردمان منطقه با برگزاری مراسم‌های خاص، از خدایان خود درخواست بارش باران و حاصلخیزی زمین را داشتند و با گذشت زمان، این مراسم به‌تدریج دستخوش تغییراتی شد و بیشتر به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی توجه شد.
در روز برگزاری مراسم کوسا گلین، خانواده‌ها به ویژه دختران و پسران جوان، لباس‌های محلی و زیبا به تن می‌کنند و با آوردن گل‌ها و گیاهان به میدان اصلی اجتماع می‌آیند و در این روز، رقص‌ها و آواز‌های محلی اجرا می‌شود و مردم به شادی و پایکوبی می‌پردازند.
موسیقی و رقص از ارکان اصلی سنت کوسا گلین هستند و نوازندگان با ساز‌های محلی مانند تار، سه‌تار و دف به اجرای آهنگ‌های شاد و سنتی می‌پردازند و جوانان به دور هم جمع می‌شوند تا به رقص بپردازند و این رقص‌ها به نوعی تجلی حس همبستگی و دوستی میان مردم هستند و فضایی سرشار از شادی و نشاط را ایجاد می‌کنند و سنت کوسا گلین نه تنها به عنوان یک جشن فرهنگی، بلکه به عنوان یک فرصت برای تقویت روابط اجتماعی و خانوادگی نیز عمل می‌کند و این مراسم باعث نزدیکی بیشتر افراد به یکدیگر و ایجاد حس اتحاد و همبستگی در جامعه می‌شود و در این روز، افراد از اقشار مختلف جامعه گرد هم می‌آیند و با هم به جشن و شادی می‌پردازند، که به تقویت پیوند‌های اجتماعی کمک می‌کند.
سنت کوسا گلین به عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند در آذربایجان، نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی این منطقه است و این مراسم نه تنها به عنوان یک جشن بهاری شناخته می‌شود، بلکه به عنوان نمادی از امید، شادی و همبستگی اجتماعی نیز به شمار می‌آید و برگزاری این سنت، فرصتی برای نسل‌های جوان است تا با فرهنگ و آداب و رسوم گذشتگان خود آشنا شوند و آن را به نسل‌های آینده منتقل کنند.

مراسم کوسا گلین پیوندی از شادی و سنت در آذربایجان غربی

سعید عضدالدینی ملکی رئیس بنیاد ایران شناسی آذربایجان غربی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تابناک در ارومیه، اظهار داشت: بنا به یک افسانه خیلی قدیمی حضرت موسی که در خدمت شعیب چوپانی می‌کرد یک بار پنجاه روز به نوروز مانده سری به گوسفندانش زد و دید همه دوقلو زاییده‌اند، چون به خانه بازگشت از شدت شادی و خوشحالی به زن خود مژده داد و در حیاط فقیران را ولیمه داد و مراسم کوسا که امروز در شهر‌های مختلف آذربایجان و بخصوص در ارومیه و آبادی‌های آن مرسوم است از همان زمان باقی مانده است و جشن زمستانی کوسا در این استان می‌تواند با این افسانه توام باشد.

وی افزود: این جشن بیشتر در میان چوپانان بوده و هنوز هم در برخی از مناطق استان مرسوم و متداول است، چه در زمستان پربرف و بارندگی آذربایجان چراندن گاو و گوسفند و حشم و غنم به طور طبیعی و قهری تعطیل است و احشام در آغل‌ها هستند و چوپانان، چون کاری نکرده‌اند، توقع مزدی هم ندارند، اما هنوز چند ماهی از سال باقی مانده است و ناچار باید زندگی کنند و معاشی داشته باشند، از این رو به صورت دسته‌های متعدد درمی آیند و به سراغ حشم داران می‌روند و کوسه در می‌آورند و آنچه از نقد و جنس گرد کنند کفاف زندگی آنان را می‌دهد و با همان می‌سازند تا نوروز فرا رسد و دوباره راهی کوه و دشت و صحرا شوند.

عضدالدینی ملکی گفت: از سوی دیگر دارندگان گوسفند و گاو در انتظار آمدن کوسه هستند و قدم آنان را خوب و برکت آور می‌دانند و معتقدند هرکس با دار و دسته کوسه مزاح وشوخی و سپس محبت و کمک کند، عاقبت بخیر می‌شود و زمان این جشن در حدود اواخر چله بزرگ و اوایل چله کوچک یعنی پنجاه و پنج روز یا پنجاه روز به عید نوروز مانده است.

رئیس بنیاد ایران شناسی آذربایجان غربی خاطر نشان کرد: هنوز پنج شش روز به آغاز مراسم باقی است که عده‌ای از چوپان‌ها شریک و رفیق می‌شوند و پول روی هم می‌گذارند و مقداری پرتقال یا انار می‌خرند و بعد، چند نفر مأمور می‌شوند که این میوه‌ها را بین خانه‌های آبادی تقسیم کنند و دادن این میوه بشارتی است بر آمدن کوسه، و به در هر خانه‌ای که می‌روند یکی دو تا انار یا پرتقال به کسی که دم در آمده می‌دهند و می‌گویند: موشتولوق کی، کوسا بو گونلر گله جک و صاحبخانه‌ها هم با خوشحالی جواب می‌دهند: «خوش گله جک»
و به این ترتیب مردم می‌فهمند که پنجاه روز به عید مانده است و کوسه همین روز‌ها می‌آید. 
وی افزود: مردم به این میوه‌ها هدیه کوسه یا کوسا پایی» می‌گویند و معتقدند که این کوسا پایی نشانه خیر و برکت سال آینده است و بعد هرکس مقداری کشمش، آرد، برنج، لپه، عدس، نخود، روغن زرد، پیاز، قورمه، بلغور، سنجد، گردو، نان، پول یا چیز‌هایی دیگر به اندازه وسع خود آماده می‌کند که به کوسه بدهد.

آذربایجان غربی به عنوان یک منطقه فرهنگی غنی، مملو از سنت‌ها و آیین‌های خاص است که هر کدام نمایانگر تاریخ و هویت منحصر‌به‌فرد این سرزمین هستند و یکی از مراسم‌های برجسته این منطقه سنت کوسا گلین است که به عنوان یک جشن بهاری و نشانه‌ای از زیبایی‌های طبیعت و امید به آینده شناخته می‌شود و این مراسم با اجرای رقص‌ها و آواز‌های محلی، فضای شادی را در میان جوانان و خانواده‌ها ایجاد می‌کند و فرصتی برای تقویت روابط اجتماعی و خانوادگی به وجود می‌آورد و با حفظ و تداوم این سنت‌ها، مردم آذربایجان غربی نه تنها به ارج نهادن به گذشته خود می‌پردازند، بلکه فرهنگ و آداب و رسوم خود را به نسل‌های آینده منتقل می‌کنند، که ارزش و زیبایی این میراث فرهنگی را دوچندان می‌کند.

گزارش: سپید ابراهیمی

/س