تابناک/ روایت تاریخ، روایتی است از آنچه تا به امروز در لیگ‌های فوتبال ایران گذشته است تا در روزهایی که فوتبال به علت شیوع کرونا ویروس تعطیل است، کمی بیشتر درباره فوتبال ایران بدانیم. در دومین قسمت نگاهی به 5 دوره جام تخت جمشید خواهیم داشت.

فدراسیون فوتبال ایران که با ریاست کامبیز آتابای تصمیم به برگزاری لیگ فوتبال در ایران گرفته بود، 2 دوره ابتدایی را با نام جام منطقه‌ای برگزار کرد و در سال 1349 تاج اولین جام قهرمانی فوتبال ایران را بدست آورد و یک سال بعد یعنی سال 1350 جام قهرمانی به پرسپولیس رسید. اما پس از به پایان رسیدن دوره دوم جام منطقه‌ای، آتابای که باید او را معمار لیگ در ایران دانست تصمیم به تغییری بزرگ گرفت و برای ایجاد تغییرات، در سال 1351 مسابقات لیگ برگزار نشد تا مردم ایران از سال 52 شاهد شکل جدیدی از برگزاری مسابقات لیگ باشند.

پس از جام منطقه‌ای، لیگ جدید فوتبال ایران با تغییرات گسترده و نام جام تخت جمشید قرار بود کارش را از سال 1352 آغاز کند. در سیستم جدید برگزاری لیگ، دیگر خبری از میزبانی متمرکز در چند شهر نبود و بازی‌ها به صورت رفت و برگشت برگزار می‌شد. تغییر دیگری که فدراسیون فوتبال ایجاد کرده بود، جلوگیری از شرکت کردن چند تیم هم‌نام در مسابقات بود.

در مجموع تا پیش از انقلاب اسلامی ایران 5 دوره از جام تخت جمشید به صورت کامل و یک دوره به صورت ناقص برگزار شد که در این دوره‌ها پرسپولیس با 2 قهرمانی و 3 نایب قهرمانی پرافتخارترین تیم جام بود. پاس 2 قهرمانی و 2 عنوان سومی داشت و در رده دوم جدول افتخارات ایستاد و تاج هم با یک قهرمانی و یک نایب قهرمانی در جدول افتخارات سومین تیم است. اما دیگر جایگاه‌ها در جدول افتخارات این رقابت‌ها به این صورت است: « 4- هما تهران ( یک نایب قهرمانی و یک سومی ) 5- شهباز تهران و ملوان بندر انزلی ( یک عنوان سومی ) ». ضمن اینکه ششمین دوره جام تخت جمشید که با انقلاب اسلامی ایران مصادف شده بود، پس از گذشت 12 هفته و در حالی که 4 بازی از هفته سیزدهم هم انجام شده بود، مسابقات تعطیل شد و به پایان نرسید.

اما در مجموع دوره‌هایی که جام تخت جمشید برگزار شد، مرحوم غلامحسین مظلومی با پیراهن دو تیم تاج و شاهین 44 بار گلزنی کرد و بهترین گلزن جام تخت جمشید است. پس از او، عزیز سپندار از ملوان بندر انزلی با 37 گل دومین گلزن برتر جام بود و در رده سوم هم دو بازیکن نام آشنا از ملوان و پاس حضور داشتند که 26 بار گلزنی کرده بودند. غفور جهانی و حسین فرکی سومین گلزنان این جدول هستند. ناصر نورایی از پرسپولیس هم با زدن 25 گل چهارمین گلزن برتر این جام بود.

اولین دوره – 1352

رده‌بندی نهایی » 1- پرسپولیس تهران ( 37 امتیاز – قهرمان) 2- تاج تهران (35 امتیاز) 3- پاس تهران (33 امتیاز) 4- عقاب تهران (30 امتیاز) 5- ملوان بندرانزلی (24 امتیاز) 6- صنعت نفت آبادان (20 امتیاز) 7- راه آهن تهران (19 امتیاز) 8- بانک ملی تهران (16 امتیاز ) 9- نورد اهواز (16 امتیاز) 10 – ذوب آهن اصفهان (15 امتیاز) 11- برق تهران (12 امتیاز – سقوط به دسته دو ) 12- ماشین‌سازی تبریز (7 امتیاز – سقوط به دسته دوم)

ترین‌های جام » آقای گل ( غلامحسین مظلومی با 15 گل از تاج تهران ) / بهترین خط حمله (پرسپولیس با 46 گل زده ) / بهترین خط دفاع (پرسپولیس با 6 گل خورده ) / بیشترین برد ( پرسپولیس 15 برد)/ کمترین باخت ( پرسپولیس بدون باخت)/ بیشترین تساوی (عقاب 10 تساوی)/ بیشترین باخت (ماشین‌سازی 16 باخت)/ بدرترین خط حمله (ماشین‌سازی تبریز با 11 گل زده) / بدترین خط دفاع (ماشین‌سازی تبریز (48 گل خورده) / کمترین برد (ماشین‌سازی تبریز یک برد)/ کمترین تساوی (ملوان و صنعت نفت 4 تساوی)

نکته ویژه از جام اول » در این دوره پرسپولیس توانست قاطع‌ترین برد تاریخ دربی‌های تهران را با پیروزی 6 بر صفر رقم بزند و همچنین با قهرمانی؛ اولین دبل تاریخ فوتبال ایران را به نام خود ثبت کرد.

دومین دوره – 1353

رده‌بندی نهایی» 1- تاج تهران (33 امتیاز و قهرمان) 2- پرسپولیس تهران (31 امتیاز) 3- هما تهران (31 امتیاز) 4- پاس تهران ( 30 امتیاز) 5- صنعت نفت آبادان (24 امتیاز) 6- ملوان بندرانزلی (23 امتیاز) 7- بانک ملی تهران (21 امتیاز) 8- عقاب تهران (17 امتیاز) 9- راه آهن تهران (15 امتیاز) 10- سپاهان اصفهان (14 امتیاز) 11- ذوب آهن اصفهان (13 امتیاز) 12- آب و برق اهواز (12 امتیاز و سقوط به دسته دو)

ترین‌های جام » آقای گل ( غلامحسین مظلومی از تاج تهران و عزیز سپندار از ملوان با 10 گل ) / بهترین خط حمله (پرسپولیس با 32 گل زده ) / بهترین خط دفاع (پرسپولیس با 13 گل خورده ) / بیشترین برد ( تاج 15 برد)/ کمترین باخت ( پرسپولیس 3 باخت) / بیشترین تساوی (بانک ملی 11 تساوی)/ بیشترین باخت (آب و برق اهواز 15 باخت)/ بدرترین خط حمله (سپاهان با 10 گل زده) / بدترین خط دفاع (ذوب آهن با 35 گل خورده) / کمترین برد (سپاهان و ذوب آهن 4 برد)/ کمترین تساوی (آب و برق اهواز 2 تساوی)

سومین دوره – 1354

در این دوره تعداد تیم‌های جام تحت جمشید از 12 تیم به 16 تیم افزایش یافت.

رده‌بندی نهایی» پرسپولیس (44 امتیاز و قهرمان) 2- هما تهران (39 امتیاز) 3- پاس تهران (38 امتیاز) 4- تاج تهران (36 امتیاز) 5- ابومسلم مشهد ( 35 امتیاز) 6- دارایی تهران (33 امتیاز) 7- ملوان بندر انزلی (30 امتیاز) 8- صنعت نفت آبادان ( 27 امتیاز) 9- ذوب آهن اصفهان ( 27 امتیاز) 10- بانک ملی (27 امتیاز) 11- سپاهان اصفهان ( 26 امتیاز) 12- آرارات تهران (26 امتیاز) 13- نیرو اهواز (25 امتیاز) 14- برق شیراز (24 امتیاز) 15- راه آهن تهران (24 امتیاز و سقوط به دسته دو) 16- تراکتورسازی تبریز (19 امتیاز و سقوط به دسته دو)

ترین‌های جام » آقای گل ( ناصر نورایی از هما با 18 گل ) / بهترین خط حمله (هما با 38 گل زده ) / بهترین خط دفاع (پرسپولیس با 12 گل خورده ) / بیشترین برد ( پرسپولیس 16 برد)/ کمترین باخت ( پرسپولیس 2 باخت) / بیشترین تساوی (برق 16 تساوی)/ بیشترین باخت (تراکتورسازی 15 باخت)/ بدرترین خط حمله (ذوب آهن با 16 گل زده) / بدترین خط دفاع (تراکتورسازی با 41 گل خورده) / کمترین برد (برق و تراکتورسازی 4 برد)/ کمترین تساوی (ملوان 8 تساوی)

چهارمین دوره – 1355

رده‌بندی نهایی» 1- پاس تهران ( 39 امتیاز و قهرمان) 2- پرسپولیس تهران (37 امتیاز) 3- شهباز تهران ( 36 امتیاز) 4- تاج تهران ( 35 امتیاز) 5- دارایی تهران ( 35 امتیاز) 6- نیرو اهواز (34 امتیاز) 7- ملوان بندر انزلی (33 امتیاز) 8- هما تهران ( 32 امتیاز) 9- ماشین‌سازی تبریز (32 امتیاز) 10- بانک ملی تهران (26 امتیاز) 11- برق شیراز (25 امتیاز) 12- آرارات تهران (25 امتیاز) 13- صنعت نفت آبادان (24 امتیاز) 14- سپاهان اصفهان (24 امتیاز) 15- ذوب آهن اصفهان (23 امتیاز) 16- ابومسلم مشهد (20 امتیاز و سقوط به دسته دو)

ترین‌های جام » آقای گل ( غلامحسین مظلومی از تاج با 19 گل ) / بهترین خط حمله (شهباز با 36 گل زده ) / بهترین خط دفاع (پاس با 14 گل خورده ) / بیشترین برد ( پاس و شهباز 13 برد)/ کمترین باخت ( دارایی 2 باخت) / بیشترین تساوی (دارایی 21 تساوی)/ بیشترین باخت (ابومسلم 14 باخت)/ بدرترین خط حمله (ابومسلم 9 گل زده) / بدترین خط دفاع (ذوب آهن 35 گل خورده) / کمترین برد (ذوب آهن، صنعت نفت و ابومسلم 4 برد)/ کمترین تساوی (شهباز، هما و بانک ملی 10 تساوی)

پنجمین دوره – 1356

رده‌بندی نهایی» 1- پاس تهران (40 امتیاز و قهرمان) 2- پرسپولیس تهران (38 امتیاز) 3- ملوان بندرانزلی (37 امتیاز) 4- تاج تهران (35 امتیاز) 5- تراکتور سازی تبریز (34 امتیاز) 6- صنعت نفت آبادان (34 امتیاز) 7- برق شیراز (33 امتیاز) 8- ذوب آهن اصفهان (32 امتیاز) 9- نیرو اهواز (31 امتیاز) 10- ماشین‌سازی تبریز (28 امتیاز) 11- شهباز تهران (27 امتیاز) 12- هما تهران (27 امتیاز) 13- سپاهان اصفهان (26 امتیاز) 14- بانک ملی (24 امتیاز) 15- دارایی تهران (22 امتیاز) 16- راه آهن تهران (11 امتیاز و سقوط به دسته دو)

ترین‌های جام » آقای گل ( عزیز سپندار از ملوان با 16 گل ) / بهترین خط حمله (پرسپولیس 45 گل زده ) / بهترین خط دفاع (پاس با 21 گل خورده ) / بیشترین برد ( پاس 15 برد)/ کمترین باخت ( پاس 5 باخت) / بیشترین تساوی (برق و شهباز 13 تساوی)/ بیشترین باخت (راه آهن 20 باخت)/ بدرترین خط حمله (راه آهن 14 گل زده) / بدترین خط دفاع (راه آهن 48 گل خورده) / کمترین برد (راهن آهن یک برد)/ کمترین تساوی (تاج 7تساوی)