دریاچه اورمیه در شرایط نرمال بلندمدت خود از حجمی برابر با ۱۶ تا ۱۸ میلیارد مترمکعب برخوردار بود و این میزان حتی در سال ۷۴ به اوج خود نیز رسید و رکورد ۲۲ میلیارد مترمکعب را نیز از خود بر جای گذاشت و پس از آن، سال به سال از حجم آن کاسته شد تا اینکه به کمترین میزان خود در سال ۹۴ رسید و حجم یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعبی را ثبت کرد.
دریاچه اورمیه در حالی اکنون به چهار میلیارد و ۵۳۰ میلیون مترمکعب رسیده که بسیاری بارشهای دو سال اخیر در حوضه آبریز این دریاچه را در احیای آن موثر میدانند اما بیانصافی است اگر اقدامات ستاد احیای دریاچه اورمیه که زیر نظر معاون اول رئیس جمهور اداره میشود را نادیده گرفت. چنان که اگر اقدامات تثبیت بخشی این ستاد نبود، در همان سال ۹۴ نیز، خبری از آن کمترین حجم ثبت شده برای این دریاچه (یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب) نبود که بخواهد با بارشهای آتی روند تصاعدی به خود بگیرد.
تاریخ فراموش نخواهد کرد ادعای یکی از نمایندگان اورمیه در مجلس شورای اسلامی را که طی دوره دولت مطبوع خود (دولتهای نهم و دهم) مدعی بود احیای دریاچه اورمیه دیگر از دست انسان خارج شده و باید برای احیای آن دست به دعا شد اما تا دولت عوض شد و دولتی مخالف با افکار او روی کار آمد، خشکی دریاچه اورمیه را حاصل اهمالکاری دولت خواند و آن را به باد انتقاد میگرفت که نسبت به احیای این دریاچه ارادهای ندارد!
این ادعا و مدعاهایی از این دست در حالی مطرح میشد که تا قبل از آغاز اقدامات ستاد احیای دریاچه اورمیه، سالانه به طور متوسط ۴۰ سانتیمتر تراز دریاچه کاهش مییافت اما پس از اجرایی شدن اقدامات ستاد، آب دریاچه تثبیت شد. این ستاد تا توانست سالانه حقآبه مشخصی را از سدهای موجود در حوضه آبریز دریاچه به سمت آن روانه کرد و در کنار آن، کوشید با ممانعت از کاشت محصولات کشاورزی آببری چون چغندر در شهرستانهای پیرامونی دریاچه و مسدودسازی چاههای غیرمجاز حفر شده در این مناطق، میزان آب ورودی به دریاچه اورمیه را افزایش دهد.
با این همه دفاع از ستاد احیای دریاچه اورمیه به معنای تطهیر و بینقص بودن عملکردش نیست به طوری که این ستاد نیز در برخی از برنامههایش طبق برنامه پیش نرفته است. به طور مثال، مطابق برنامهریزیها قرار بر اتمام و بهرهبرداری از تونل ۳۶ کیلومتری انتقال آب از جنوب استان در سال ۹۷ و نهایتا اوایل سال ۹۸ بود اما با آغاز سال ۹۹، این تونل هنوز به اتمام نرسیده و در حال حاضر حدود ۸۹ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. حال آن که با افتتاح این تونل آبی، سالانه ۶۲۳ میلیون مترمکعب آب را مستقیما وارد دریاچه خواهد کرد.
دیگر انتقاد وارد بر این ستاد، عدم جدیت در ایجاد آبراهههای ۵۰۰ متری در دو بخش پل میانگذر دریاچه اورمیه جهت تسهیل در گردش جریان آب بین شمال و جنوب دریاچه است که برغم تصدیق و تایید آن از سوی ستاد و سازمان محیط زیست، هنوز به مرحله اجرا در نیامده و قطعا در بلندمدت به ضرر این پارک آبی خواهد بود چرا که بیشترین حجم ورودی آب به دریاچه، از جنوب آن است و باید جریان گردش آب در شمال و جنوب تسهیل گردد.
پی نوشت اول: پیشبینی نگارنده رسیدن حجم آب دریاچه اورمیه تا انتهای سه ماهه اول امسال به حجمی نزدیک به ۶ میلیارد مترمکعب است، لذا امید میرود با بهرهبرداری بخشی از پروژههای ستاد احیای دریاچه اورمیه در سالجاری و ورود حقآبه ثابت سالانه به دریاچه، وضعیت آن در حجم فعلی به تثبیت برسد.
پی نوشت دوم: امید که با برچیده شدن جولان ویروس منحوس کرونا، حال مردم هم رو به خوش احوالی بگذارد تا با احیای دریاچه اورمیه، هر دو در کنار هم، باری دیگر حیاتی پرشور و نشاط را تجربه کنند.